“เจ้านครอินทร์” แห่งเมืองสุพรรณบุรีกับประวัติศาสตร์อยุธยาที่เกี่ยวข้องกับเจิ้งเหอ

ในช่วงเวลาแรกเริ่มสถาปนากรุงศรีอยุธยาและช่วงก่อนหน้าเล็กน้อยนี้ ในเอกสารของจีนไม่ว่าจะเป็นประเภทหนังสือพงศาวดารราชวงศ์หงวน ราชวงศ์หมิง และหนังสือหมิงสื่อลู่ ได้กล่าวถึงราชทูตจากหลอหู ซึ่งหมายถึงราชสำนักละโว้-อโยธยา กับราชทูตจากเสียน ซึ่งบางครั้งแสดงลักษณะทางภูมิศาสตร์และการเมืองว่าหมายถึงสุโขทัยบ้าง แถบบริเวณจังหวัดเพชรบุรีบ้าง หรือบางครั้งก็อาจหมายถึงสุพรรณภูมิ แต่โดยเข้าใจกันส่วนใหญ่ที่ศึกษาประวัติศาสตร์จากเอกสารของจีน มักจะคิดว่าเสียนหมายถึงสุโขทัย ทั้งโดยที่เป็นความเชื่อตามกันมา และการแปลความหมายตีความให้สอดคล้องกับความเชื่อที่สืบตามกันมานั้น 

ทั้งๆ ที่การที่เอกสารของจีน กล่าวถึงทูตจากเสียนที่ระบุตำแหน่งให้งงงวยว่า น่าจะอยู่ตรงนั้นบ้าง ตรงนี้บ้างนั้น มีความสอดคล้องกับสภาพบ้านเมืองหลายแห่งที่ต่างก็มีอิสระต่อกัน แต่มีเครือข่ายอย่างน้อยด้านวัฒนธรรมคือภาษาอย่างเดียวกันที่กระจายอยู่ทางฟากตะวันตกของที่ราบลุ่มแม่นํ้าภาคกลาง และตามที่ราบลุ่มแม่นํ้าสาขาของแม่นํ้าเจ้าพระยาเหนือขึ้นไปอันเป็นดินแดนของแว่นแคว้นสุโขทัยดังได้กล่าวแล้ว

ดังนั้น แม้ว่าเมื่อมีการสถาปนากรุงศรีอยุธยาขึ้น มีลักษณะการรวมตัวของบ้านเมืองดังที่กล่าวแล้ว โดยมีหลอหูเป็นหลัก กับบ้านเมืองต่างๆ ที่จีนเรียกว่าเสียน กลายเป็นเสียนหลอแล้วนั้น ในช่วงเมื่อแรกสถาปนาสภาพการรวมตัวยังไม่สมบูรณ์เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันทั้งหมดทุกๆ ด้าน ลักษณะสืบทอดบางอย่างในขณะที่เป็นบ้านเมืองอิสระ ต่างคนต่างอยู่ก็อาจมีหลงเหลือต่อมาแม้เมื่อมีการสถาปนากรุงศรีอยุธยาแล้วด้วยได้ 

ลักษณะหลงเหลือตกทอดมา ที่อาจพบและทำความเข้าใจได้ในการศึกษาประวัติศาสตร์จากเอกสารจีนนั้นก็คือ การที่ราชสำนักเดิมของบ้านเมืองอื่นๆ ในราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา จะส่งทูตนำบรรณาการไปยังราชสำนักจีนอย่างเป็นอิสระไปจากราชสำนักกรุงศรีอยุธยา เพราะทูตที่ไปเหล่านั้น

มีความหมายเพียงเรื่องการติดต่อซื้อขายแลกเปลี่ยนระหว่างบ้านเมืองของตนกับราชสำนักจีน มิใช่ทูตที่ไปดำเนินการทางการเมืองระหว่างประเทศเป็นหลักอย่างที่เราเข้าใจกันในปัจจุบัน

เมื่อเป็นเช่นนี้ จึงได้พบจากเอกสารจีนประเภทพงศาวดารและหนังสือหมิงสื่อลู่ ว่าในช่วงเวลาที่เอกสารจีนใช้ชื่อแสดงความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันแล้วในทางปกครองของราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาว่า เสียนหลอ แต่ก็มีข้อสังเกตที่ทูตจากเสียนหลอนั้นไปสู่ราชสำนักจีนค่อนข้างถี่ และบางครั้งเอกสารจีนก็ได้ระบุชื่อของสถานที่หรือบุคคลที่ส่งทูตไปที่แสดงหน่วยย่อยลงไปจากความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของเสียนหลอ เช่นที่กล่าวในหนังสือหมิงสื่อลู่ว่า ก่อนรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 พระพี่นางของกษัตริย์เสียนหลอได้ส่งทูตไปราชสำนักจีนเพื่อถวายบรรณาการแก่พระจักรพรรดินี 2 ครั้งๆ แรกถูกปฏิเสธที่จะให้เข้าเฝ้าพระจักรพรรดินี ครั้งที่สองจีนปฏิเสธอีก แต่พระราชทานผ้าแพรสีลายดอกแก่ราชทูตแล้วให้ส่งกลับไป ความตอนนี้ไม่อาจทราบได้ว่า ทูตที่มาราชสำนักจีนนี้ มาจากสำนักใดของราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา แต่มิใช่ทูตจากราชสำนักกษัตริย์ศรีอยุธยาอย่างแน่นอน

ในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พ่องั่ว) เจ้านครอินทร์แห่งเมืองสุพรรณภูมิได้ส่งคณะทูตไปราชสำนักจีน (ด้วยพระองค์เอง) เพื่อถวายพระราชสาส์นแด่องค์มกุฎราชกุมาร ต่อมาเจ้าเมืองจิ้วหมิงไถแห่งอาณาจักรเสียนหลอได้ส่งทูตไปยังราชสำนักจีนซึ่งก็ได้รับการต้อนรับด้วยดี และต่อมาอีกกษัตริย์แห่งเสียนหลอก็ได้ส่งราชโอรสคือเจ้านครอินทร์มายังราชสำนักจีน ฯลฯ

จากที่กล่าวผ่านมา จะเห็นชัดเจนว่า แม้เมื่อมีการสถาปนากรุงศรีอยุธยาแล้ว และทางราชสำนักจีนมีภาพพจน์เกี่ยวกับความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันแล้วของกรุงศรีอยุธยา ดังที่จีนเรียกว่า เสียนหลอ ทูต ที่มาจากเสียนหลอก็หาได้มาจากราชสำนักกษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยาแห่งเดียวไม่ แม้เจ้านครอินทร์แห่งเมืองสุพรรณภูมิผู้เป็นโอรสกษัตริย์อยุธยาก็ส่งทูตของตนเองไป จนถึงการไปครั้งหลังเอกสารจีนจึงกล่าวว่าครั้งนี้ที่เจ้านครอินทร์เป็นทูตไปด้วยตนเองนั้นไปในนามกษัตริย์เสียนหลอผู้เป็นบิดา นอกจากนี้ เอกสารจีนก็ยังระบุชื่อเมืองจิ้วหมิงไถ ซึ่งไม่รู้แน่ว่าหมายถึงเมืองใด แต่ก็อยู่ในราชอาณาจักรเสียนหลอ หรือกรุงศรีอยุธยา ก็ได้ส่งคณะทูตของตนเองไปยังราชสำนักจีนด้วย

เมื่อเป็นเช่นนี้ เมื่อพิจารณาเอกสารจีนที่กล่าวถึงภารกิจการทูตกับกรุงศรีอยุธยาในสมัยแรกสถาปนานี้ จึงต้องควรสังเกตด้วยว่า ถ้าหากมีการกล่าวถึงทูตจากเสียนหลอหรือเสียนหลอหูอย่างเดียว มิได้ระบุว่ามาจากราชสำนักกษัตริย์เสียนหลอ ก็อาจเป็นไปได้ว่าเป็นคณะทูตที่ส่งไปจากเมืองใดเมืองหนึ่งในราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา มิได้หมายความว่าจะต้องเป็นทูตจากราชสำนักกษัตริย์กรุงศรีอยุธยาเสมอไป

เรื่องที่กล่าวนี้ แม้จะเป็นการมองจากประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยาออกไปด้านเดียว ยังแสดงให้เห็นว่าได้ก่อให้เกิดปัญหาขึ้นกับหน่วยงานที่เกี่ยวกับพิธีการทูตของจีน ที่จะต้องวุ่นวายในเรื่องการต้อนรับ จัดที่พัก จัดอาหาร ของตอบแทน ล่าม ฯลฯ ยุ่งยากพอดู โดยเฉพาะหน่วยงานเกี่ยวกับอาลักษณ์ในการบันทึกจดหมายเหตุว่าเป็นใคร ที่ไหนกันบ้างที่มาและที่จะส่งทูตกลับไปตอบแทน และหากพิจารณาว่ามิได้มีคณะทูตจากดินแดนกรุงศรีอยุธยาแห่งเดียว แต่มีคณะทูตที่เข้ามาสู่ราชสำนักจีนในสมัยนั้น โดยเฉพาะที่มาทางทะเล ล้วนแต่เป็นบ้านเล็กเมืองน้อยเมืองใหญ่จะทำความยุ่งยากให้แก่ราชสำนักจีนมากเพียงใด

เมื่อเป็นเช่นนี้ ทางราชสำนักจีนจึงน่าจะหาวิธีการในการจัดระเบียบ ความสัมพันธ์ทางการทูตกับดินแดนโพ้นทะเลเสียใหม่ วิธีหนึ่งคือการออกเอกสารคำหับ หรือเอกสารการเป็นราชสำนักที่จีนให้การรับรองในการส่งราชทูตเข้ามาติดต่อกับราชสำนักจีน ซึ่งใน พ.ศ.1926 เสียนหลอหรือกรุงศรีอยุธยา จามปา และกัมพูชา ได้รับเอกสารคำหับดังกล่าวนี้ สำหรับของเสียนหลอนั้นตรงกับรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พ่องั่ว) แห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิ

แต่เอกสารคำหับนี้ก็น่าจะใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพในช่วงเวลาหนึ่ง แต่เมื่อกาลเวลาผ่านไป เมื่อมีการเปลี่ยนอำนาจกันขึ้นในดินแดนที่ได้รับเอกสารคำหับไปจากจีน ก็อาจสร้างความงุนงงแก่ราชสำนักจีนได้อีก ดังเช่นกรณีของเสียนหลอหรือกรุงศรีอยุธยา หลักฐานทางประวัติศาสตร์ของไทยคือ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์กล่าวว่า ปี พ.ศ.1931 สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 สวรรคต ขุนนางได้ยกให้เจ้าทองลันขึ้นเป็นกษัตริย์ได้ 7 วัน สมเด็จพระราเมศวร โอรสของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 แห่งราชวงศ์ละโว้-อโยธยา ผู้ประทับอยู่ที่เมืองลพบุรี ได้เข้ามายึดราชบัลลังก์และได้ขึ้นเสวยราชสมบัติในปีนั้น

ที่น่าสนใจอยู่ที่ว่า ในปี พ.ศ.1932 ราชทูตที่มีชื่อเดียวกันกับที่กรุงศรีอยุธยา ในรัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พ่องั่ว) เคยส่งมายังราชสำนักจีน ก็ถูกระบุชื่อโดยเอกสารของจีนว่าได้เป็นราชทูตจากเมืองสุพรรณภูมิที่ส่งมาโดยเจ้านครอินทร์ผู้เป็นราชโอรสองค์ใหญ่ของกษัตริย์แห่งหลอหูหรือกรุงศรีอยุธยา

ราชทูตชุดนี้แสดงว่า ส่งไปจากเมืองสุพรรณภูมิหลังจากที่กรุงศรีอยุธยามีกษัตริย์ราชวงศ์ละโว้-อโยธยาแล้ว เป็นไปได้ว่าที่ราชสำนักจีนให้การรับรองราชทูตคณะนี้ ทั้งๆ ที่มิได้ไปจากราชสำนักอยุธยาก็เนื่องจากว่า เอกสารคำหับที่ออกให้แก่สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 แห่งราชวงศ์สุพรรณภูมิ ขณะเสวยราชสมบัติกรุงศรีอยุธยา เมื่อพระองค์สวรรคตลงและราชบัลลังก์ก็พบกับความยุ่งยาก และในที่สุดราชบัลลังก์ต้องตกอยู่ใต้อำนาจสมเด็จพระราเมศวรแห่งราชวงศ์ละโว้-อโยธยานั้น เจ้านครอินทร์โอรสของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 ได้นำเอกสารคำหับไปไว้ที่เมืองสุพรรณภูมิ และใช้เอกสารนี้แสดงตนในการส่งทูตไปราชสำนักจีน

แต่เอกสารจีนในเวลาต่อมา ที่ระบุพระนามกษัตริย์กรุงศรีอยุธยาคล้ายกับพระนามสมเด็จพระราเมศวรที่เคยครองราชบัลลังก์กรุงศรีอยุธยาครั้งก่อน ก่อนที่จะถวายราชสมบัติแก่สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 แล้วเสด็จไปประทับที่ลพบุรีว่า ได้ส่งทูตไปยังราชสำนักจีน และทางราชสำนักจีนให้การต้อนรับนั้น ก็น่าจะแสดงว่า เอกสารคำหับยังอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา แต่ที่ราชสำนักจีนให้การต้อนรับราชทูตจากสุพรรณภูมิของเจ้านครอินทร์ ก็ควรจะเป็นด้วยเป็นการรับรองตามใบหน้าของตัวบุคคลที่เป็นทูตไป คือหน่วยงานพิธีการทูตของจีนยังจำราชทูตที่เจ้านครอินทร์ส่งไปได้ ว่าเคยมายังราชสำนักจีนในนามกษัตริย์แห่งเสียนหลอหรือกรุงศรีอยุธยามาก่อน รวมทั้งรับรู้ด้วยว่าเจ้านครอินทร์ก็เคยเป็นทูตด้วยตนเองให้แก่พระราชบิดา (สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 พ่องั่ว) เมื่อครั้งราชบัลลังก์กรุงศรีอยุธยายังอยู่ภายใต้อำนาจของราชวงศ์สุพรรณภูมิ ดังนั้น ในขณะนั้นจีนจึงรับรองราชทูตทั้งสองคณะจากอาณาจักรเสียนหลอ คือรับรองโดยเอกสารทางราชการอย่างหนึ่ง กับรับจากความรู้จักคุ้นเคยอีกอย่างหนึ่ง

สำนักงานเกี่ยวกับพิธีการทูตอาจไม่ยุ่งยากอะไรมากนักต่อการอ้างสิทธิ์เหนือเสียนหลอของคณะทูตทั้งสองคณะ คือเมื่อมาทั้งสองคณะที่ต่างก็มีหลักฐานเชื่อถือได้ทั้งคู่ ก็รับรองทั้งสองคณะ แต่ความยุ่งยากนั้นจะตกอยู่กับสำนักงานที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับเอกสารหรือฝ่ายอาลักษณ์ ดังเช่นเมื่อมีเรื่องที่จะกล่าวต่อไปนี้

เอกสารจีนได้กล่าวว่า เมื่อ พ.ศ.1939 เจ้านครอินทร์โอรสองค์โตแห่งเสียนหลอส่งทูตมาแจ้งว่า กษัตริย์แห่งเสียนหลอสวรรคต เอกสารจีนได้ระบุพระนามกษัตริย์ที่สวรรคตเป็นภาษาจีนตรงกับพระนามสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พ่องั่ว) ในปีนั้นราชสำนักจีนได้จัดส่งข้าราชการไปเคารพพระศพกษัตริย์ที่สวรรคตและพระราชทานของฝากแก่เจ้านครอินทร์ เจ้าเมืองสุพรรณภูมิผู้สืบราชสมบัติ

ความเอกสารจีนตอนนี้ เมื่อเปรียบเทียบกับเอกสารที่เป็นพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาจะมีความขัดแย้งกัน เนื่องจาก พ.ศ.1938 สมเด็จพระราเมศวรสวรรคต และสมเด็จพระรามราชาธิราช โอรสได้ขึ้นเสวยราชย์ต่อมา

ดังนั้น ผู้ที่ไปแจ้งต่อราชสำนักในปีถัดมาว่ากษัตริย์ผู้เป็นพระราชบิดาสวรรคตนั้น ก็ควรเป็นคณะทูตจากกรุงศรีอยุธยา โดยสมเด็จพระรามราชาธิราชแต่เมื่อเอกสารการทูตตกถึงสำนักงานฝ่ายอาลักษณ์ก็ได้มีการประมวลเรื่องอันมีหลักฐานและความรับรู้ที่มีอยู่ก่อน จึงกลายเป็นว่ากษัตริย์ที่สวรรคตนั้นคือสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 1 (พ่องั่ว) (เพราะเมื่อครั้งที่พระองค์เสด็จสวรรคตมิได้แจ้งให้แก่ราชสำนักจีนทราบ เนื่องจากมีเรื่องไม่สงบในราชสำนัก) และผู้ที่จะเสวยราชสมบัติก็ควรเป็นเจ้านครอินทร์ผู้เป็นโอรสองค์โต ตามที่เคยรับรู้มา 

เมื่อเป็นเช่นนี้ ข้าราชการที่ส่งไปเคารพพระศพจึงเป็นการเคารพพระบรมศพสมเด็จพระราเมศวรและของพระราชทานแก่เจ้านครอินทร์ก็ต้องตกอยู่กับสมเด็จพระรามราชาธิราช (ที่น่าจะเป็นความผิดพลาดของราชสำนักจีน คือผิดทั้งผีผิดทั้งคน) 

เมื่อข้าราชการจีนที่ไปเคารพพระศพกลับมา คงมิได้รายงานข้อเท็จจริงว่าอะไรเป็นอะไร เพราะอาจไม่ทราบก็ได้ว่ามีการผิดผีผิดคนขึ้นแล้ว หรืออาจจะทราบแต่ก็เกรงความผิดมาถึงตัวเอง ด้วยเหตุนี้ จึงพบจากเอกสารจีนในลำดับต่อมาว่า ราชทูตจากเสียนหลอยังมีที่ส่งมาจากเจ้านครอินทร์เจ้าเมืองสุพรรณภูมิ และราชทูตที่ส่งมาจากอาณาจักรเสียนหลอเอง 

การเดินทางของเจิ้งเหอโดยยกกองเรือขนาดใหญ่ บ้างก็ว่าเพื่อสืบหาเจี้ยนอุ๋นตี๋ พระจักรพรรดิจีนองค์ที่แล้วที่หายตัวไป จากการพ่ายแพ้ในการชิงราชบัลลังก์โดยพระจักรพรรดิเม่งเซ่งโจ๊วผู้เป็นอา และเป็นผู้สนับสนุนให้เกิดกองเรือของเจิ้งเหอขึ้นในครั้งนี้ 

แต่จากเรื่องราวที่ปรากฏในเรื่องของเจิ้งเหอ เช่น มีการจับกษัตริย์ศรีลังกาที่กระด้างกระเดื่อง หรือปราบโจรสลัดแถบช่องแคบสุมาตรา แสดงถึงการเป็นกองเรือรบปฏิบัติการเพื่อแสดงพระราชอำนาจจักรพรรดิแห่งจักรวรรดิจีนอย่างแท้จริง อีกอย่างหนึ่งเมื่อมองออกไปจากประวัติศาสตร์กรุงศรีอยุธยาที่กล่าวมาแล้ว ประกอบกับการพิจารณาตำแหน่งหน้าที่ของคนในกองเรือ ที่มีทั้งฝ่ายเลขานุการ ผู้ที่ทำงานเกี่ยวกับเอกสาร ล่าม ฯลฯ แสดงให้เห็นวัตถุประสงค์อันเป็นธรรมชาติของชาวจีนคือ การรวบรวมข้อมูลหลักฐานที่เป็นจริง เกี่ยวกับบ้านเมืองน้อยใหญ่ที่ส่งทูตมาติดต่อนำบรรณาการมายังราชสำนัก เพราะก่อนหน้านี้ดังจะเห็นจากเอกสารจีนที่กล่าวถึงเสียนหลอหรือกรุงศรีอยุธยาว่ามีความสับสนวุ่นวายมากพอดู (เพราะจีนไม่มีโอกาสรู้เรื่องเกี่ยวกับบ้านเมืองเหล่านี้ที่เป็นข้อเท็จจริง) 

ด้วยเหตุนี้ นักวิชาการทางประวัติศาสตร์ของไทยจึงให้ความสนใจต่อการเดินทางของเจิ้งเหอโดยเฉพาะการเดินทางครั้งที่ 2 ที่มายังอาณาจักรเสียนหลอหรือกรุงศรีอยุธยา ว่าน่าจะมีส่วนกระทบถึงการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางการเมืองของราชอาณาจักรสยามด้วย เพราะปีที่เจิ้งเหอเดินทางมาถึงกรุงศรีอยุธยานั้น เป็นปีที่สมเด็จพระนครินทราชาธิราชหรือเจ้านครอินทร์ได้ขึ้นเสวยราชสมบัติกรุงศรีอยุธยา โดยมีขุนนางทั้งหลายเป็นใจ ถอดสมเด็จพระรามราชาธิราชไปไว้ที่เมืองปทาคูจาม และเชิญเสด็จเจ้านครอินทร์จากสุพรรณภูมิเข้ามาเป็นกษัตริย์ราชวงศ์สุพรรณภูมิ ที่เสวยอำนาจสืบเนื่องกันต่อมาอย่างยั่งยืนโดยตลอดจนกรุงแตกเสียแก่พม่าเมื่อ พ.ศ.2112 

เจ้านครอินทร์ คือเจ้านายไทยที่มีความคุ้นเคยกับราชสำนักจีนที่จีนให้การรับรองคณะทูตของพระองค์ แม้ในขณะที่ราชบัลลังก์กรุงศรีอยุธยาจะตกอยู่ในอำนาจของราชวงศ์อื่น 

เจ้านครอินทร์ คือเจ้านายไทย ผู้เคยเสด็จไปเป็นทูตยังราชสำนักจีนด้วยพระองค์เอง 

เจ้านครอินทร์ เป็นผู้สืบเชื้อสายทางพระราชมารดาจากราชวงศ์สุโขทัย จนเกิดเป็นเรื่องบอกเล่าในลักษณะตำนานว่าเป็นพระร่วง ที่ไปนำช่างทำถ้วยชามจากเมืองจีนมาทำที่สุโขทัย 

ด้วยเหตุนี้ เจ้านครอินทร์จึงมีความชอบธรรมที่จะขึ้นเสวยราชสมบัติกรุงศรีอยุธยา เป็นสมเด็จพระนครินทราชิราช นับเป็นความชอบธรรมแบบใหม่ที่พระเจ้าจักรพรรดิจีน ผู้เป็นโอรสแห่งสวรรค์ได้พระราชทานมากับกองเรือเจิ้งเหอเข้ามาแทนที่ความชอบธรรมแบบเก่า ที่เทวาสมมติให้แก่กษัตริย์ราชวงศ์ละโว้-อโยธยา ผู้สถาปนาและครองราชสมบัติกรุงศรีอยุธยาแต่เดิม 

อัพเดตเรื่องราวทัวร์ศิลปวัฒนธรรม ได้ที่ เพจเฟซบุ๊กทัวร์มติชนอคาเดมี