ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 เพียง 6 เดือน พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ได้พบกับปรีดี พยมยงค์ ที่สนามหน้าพระที่นั่งอัมพรสถาน หลังจากทรงได้รับรายงานเรื่องที่ปรีดีสอนวิชากฎหมายปกครองในโรงเรียนกฎหมาย ว่าเป็นการปลุกปั่นนักเรียน โดยปรีดีได้เล่าไว้ ดังนี้
“คำสอนของข้าพเจ้าได้ทราบไปถึงพระเนตรพระกรรณพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า ข้าพเจ้าได้ทำการปลุกปั่นนักเรียนกฎหมาย พระองค์จึงได้มีรับสั่งถามท่านเสนาบดีกระทรวงยุติธรรมในสมัยนั้นถึงการสอนของข้าพเจ้า ท่านเสนาบดีกระทรวงยุติธรรมได้มาสอบถามข้าพเจ้าและตักเตือนให้ระมัดระวัง”
“ ครั้นต่อมา ในเดือนพฤศจิกายนปีนั้น ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดงานอุทยานสโมสรเนื่องในงานเฉลิมพระชนม์พรรษาที่สนามหน้าพระที่นั่งอัมพรสถาน ข้าพเจ้าได้ยืนเพื่อเฝ้าเสด็จอยู่ในแถวของกระทรวงยุติธรรมตามตำแหน่งยศพลเรือนอำมาตย์ตรี (เทียบยศทหารพันตรี) จึงเป็นตำแหน่งเฝ้าเกือบปลายแถว”
“ เมื่อพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าฯ ได้พระราชดำเนินมาถึงแถวกระทรวงยุติธรรม ทรงทักทายกรรมการศาลฎีกาผู้หนึ่งแล้ว ก็ได้เสด็จผ่านข้าราชการผู้อื่นโดยไม่ทรงทักทายแล้วหยุดประทับตรงหน้าปลายแถว ทรงทักทายเลขานุการกรมร่างกฎหมายแล้วก็ได้ทรงทักทายข้าพเจ้า ซึ่งพระองค์ได้ทรงรู้จักตั้งแต่ครั้งพระองค์ทรงศึกษาที่โรงเรียนเสนาธิการทหารบกฝรั่งเศส ส่วนข้าพเจ้านั้นเป็นนักเรียนกฎหมายที่มหาวิทยาลัยฝรั่งเศส โดยทรงเรียกชื่อเดิมข้าพเจ้าว่า ‘ปรีดีทำงานที่ไหน‘ [เพราะเวลานั้นคือ หลวงประดิษฐ์มนูธรรม – ผู้เขียน]”
“ข้าพเจ้ากราบทูลตำแหน่งประจำของข้าพเจ้าว่า ‘ทำงานที่กรมร่างกฎหมาย พระพุทธเจ้าค่ะ’ โดยมิได้กราบทูลถึงตำแหน่งพิเศษที่เป็นผู้สอน ณ โรงเรียนกฎหมาย พระองค์จึงรับสั่งว่า ‘สอนด้วยไม่ใช่หรือ’ ซึ่งแสดงว่าพระองค์ทรงทราบเรื่องสอนกฎหมายปกครองของข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจึงกราบทูลว่า ‘พระพุทธเจ้าค่ะ’”
“ต่อมาอีก ๖ เดือนคือในวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ.๒๔๗๕ ก็ได้มีการอภิวัฒน์เปลี่ยนการปกครองแผ่นดินดังกล่าวแล้ว”
—————–
ที่มา:หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์), “คำปรารภ”, ใน “คำอธิบายกฎหมายปกครอง”, จัดพิมพ์เนื่องในการบำเพ็ญกุศลทักษิณานุปทานครบรอบ 100 วันของพลตำรวจตรี พัฒน์ นีลวัฒนานนท์, ม.ป.ท., 2513, น.5
ข้อความที่อ้างมานั้นอ้างจาก ฐาปนันท์ นิพิฏฐกุล, “นายปรีดี พนมยงค์ กับการก่อกำเนิดมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมือง”, ใน “ปรีดีบรรณานุสรณ์ 2560” (กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, กำลังจะตีพิมพ์ในวันที่ 11 พ.ค. นี้)
