“ฟิชแอนด์ชิปส์” คือปลาชุบแป้งทอด กินกับมันฝรั่งเส้นทอดน้ำมันเดียวกัน เป็นของกินประจำชาติอังกฤษ โดยเฉพาะคนเดินถนน หาซื้อได้ตามรถเข็น ซุ้มขายอาหารที่ใช้กระดาษหนังสือพิมพ์ห่อ แล้วสาดน้ำส้มสักนิด โรยเกลือ พริกไทย เดินกินกันทั้งถนน
ปลาที่เอามาทอดเป็นปลาตาเดียว ปลาลิ้นหมา ประเภทตัวแบนๆ ราคาแสนถูก พอๆ กับปลาแดงบ้านเรา ร้านหรือเพิงที่ทำฟิชแอนด์ชิปส์ขาย เริ่มมาตั้งแต่ยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม ศตวรรษที่ 18 คนเข้าเมืองมาทำงานในโรงงานกันจำนวนมาก กินอย่างอื่นก็แพงเกินกำลังซื้อ แถมเปลืองเวลา ฟิชแอนด์ชิปส์จึงครองใจคนทำงานในเมือง
ฟิชแอนด์ชิปส์ ถือเป็นเมนูเด็ดที่อยู่คู่อังกฤษมานานแสนนานเป็นร้อยๆ ปี จนกลายเป็นอาหารขึ้นชื่อที่นักท่องเที่ยวที่ไปอังกฤษทั้งหลายต้องไม่พลาดที่จะลิ้มลองสักครั้ง ว่ากันว่าวัฒนธรรมการกินปลาทอด เริ่มเข้าสู่อังกฤษครั้งแรกโดยผู้อพยพเชื้อสายยิวจากโปรตุเกสและสเปน ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 17 แต่การกินปลาคู่กับมันฝรั่งทอดในสหราชอาณาจักร เริ่มขึ้นราวปี ค.ศ. 1860 และกลายเป็นอาหารจานเด็ดที่ครองใจคนอังกฤษ เชื่อกันว่าปัจจุบันชาวอังกฤษ ต้องกินฟิชแอนด์ชิปส์สัปดาห์ละครั้ง
มีตำนานเล่าว่า ธรรมเนียมชาวคริสต์ที่กําหนดให้สาธุชนละเว้นการกินเนื้อทุกวันศุกร์ เนื่องจากพระเยซูสิ้นพระชนม์ในวันศุกร์ก่อนวันอีสเตอร์ ชาวคริสต์จึงยกย่องการเสียสละของพระองค์และไถ่บาปที่ตนเคยกระทําด้วยการงดกินเนื้อในวันศุกร์ทุกสัปดาห์ มากว่าหลายร้อยปี เดิม “ปลาชุบแป้งทอด” เป็นอาหารของชาวยิว นิยมกันมากในย่านอีสต์เอนด์ของลอนดอน ชาวยิวจํานวนมากลงหลักปักฐานกันที่นั่น
ขณะที่มันฝรั่งหั่นชิ้นทอดมีประวัติเก่าแก่ ยิ่งกว่านั้นอาจมีมาตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 18 และคนขายก็มักเป็นชาวไอริช ก่อนหน้านี้อาหารจานด่วนที่ใช้มันฝรั่งเป็นวัตถุดิบและเป็นที่นิยมสูงสุด คือ มันฝรั่งอบ แต่ในศตวรรษที่ 19 ผู้คนกลับชอบชิปส์มากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะในสกอตแลนด์และทางเหนือของอังกฤษ จนเกิดเป็นความคลั่งไคล้ในเมืองอุตสาหกรรมอย่างแลงคาเชียร์ เล่ากันว่าร้านขาย “ชิปส์” หรือมันฝรั่งทอด ขยายลงมาจากทางเหนือของอังกฤษ ส่วนร้านขาย “ปลาทอด” ก็ขยายมาจากทางใต้ของอังกฤษ ในที่สุดทั้ง 2 อย่างก็มาบรรจบกันในปี 1860 พอถึงช่วงปลายศตวรรษ ร้านฟิชแอนด์ชิปส์ก็กลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมอังกฤษ เมื่อถึงปี 1925 ก็มีร้านฟิชแอนด์ชิปส์ 35,000 ร้าน ปลาที่ขายในร้านเหล่านี้คิดเป็น 2 ใน 3 ของปลาที่จับได้ทั้งหมดรอบเกาะอังกฤษ
ระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง ฟิชแอนด์ชิปส์จัดว่ามีความสําคัญต่อขวัญกําลังใจของประเทศ จนเป็นหนึ่งในอาหารไม่กี่อย่างที่ไม่ต้องปันส่วน (ส่วนหนึ่งเพราะอังกฤษไม่ต้องนําเข้าทั้งปลาและมันฝรั่ง) แม้ความชื่นชอบที่คนอังกฤษมีต่ออาหารซื้อกลับบ้านสัญชาติอินเดีย อิตาลี และจีน จะส่งผลให้ร้านฟิชแอนด์ชิปส์แบบเก่าลดจํานวนลง แต่กระนั้นร้านประเภทนี้ก็ยังคงมีเหลืออยู่ ขนาดว่ากันว่ามีมากกว่าจํานวนร้านแมคโดนัลด์ในอังกฤษ 7 เท่า
ฟิชแอนด์ชิปส์เป็นอย่างไร รสชาติความอร่อยแค่ไหน ลองเข้าครัวลงมือทำตามสูตรต่อไปนี้ เริ่มจากเตรียมวัตถุดิบ เป็นปลาพันธุ์ที่ไม่มีเกล็ด เช่น ปลาค็อด แฮดเดิค หรือปลาโซล นำมาตัดหัวทิ้ง แล่เอาแต่เนื้อมาเป็นแผ่น 2 แผ่น จะแบ่งครึ่งตามยาวอีกก็ได้ ล้างสงน้ำให้แห้งก่อน หมักด้วยซอสวูสเตอร์ น้ำมะนาว มัสตาร์ด เกลือกแป้งบางๆ
การเตรียมแป้งชุบ มีแป้งสาลี 2 ขีด น้ำตาล 1 ช้อนโต๊ะ เกลือหยิบปลายนิ้ว เบียร์เย็นเฉียบ 4 ช้อนโต๊ะ ไข่ไก่ 2 ฟอง แยกไข่ขาวกับไข่แดง และนมสดกับน้ำเย็นจัดอีกอย่างละ 6 ช้อนโต๊ะ
วิธีทำ เริ่มด้วยการร่อนแป้งผสมกับน้ำตาล เติมเบียร์ เกลือ และไข่แดงตรงกลาง คนให้เข้ากัน ค่อยรินส่วนผสมของนมและน้ำ คนอีกรอบ เติมและคนจนเนื้อแป้งเนียนแต่ยังข้น ใส่ตู้เย็นไว้ครึ่งชั่วโมง จากนั้นตีไข่ขาวจนฟูแข็ง แล้วเอาไปคนเบาๆ กับแป้งชุบนั้น
เวลาทอด ให้น้ำมันท่วมกระทะและร้อนจัดดีก่อน ชุบปลาในส่วนผสมแป้งทีละชิ้น ค่อยหย่อนลงไป ทอดเพียง 4-5 นาที จะเหลืองกรอบ ใช้ตะแกรงช้อนขึ้นวางบนกระดาษซับ เหยาะน้ำส้มหมักสักหน่อยเพื่อความอร่อย หรือมีมายองเนสก็ยิ่งวิเศษ
ส่วนวิธีทำมันฝรั่งทอด ให้ปอกเปลือกหั่นเป็นแท่ง แช่น้ำผสมเกลือนิดหน่อยไว้ครึ่งชั่วโมง จะทำให้แป้งในหัวมันละลายตกในน้ำ เมื่อเอาขึ้นมาซับให้แห้ง จะทอดได้กรอบและไม่ติดกัน เคล็ดลับเวลาทอด คือ ทอดให้สุกครั้งแรกทีหนึ่ง เอาขึ้น สงน้ำมัน เร่งไฟให้น้ำมันร้อนขึ้นอีกรอบ นำมาทอดอีกครั้ง จะทำให้ผิวกรอบเหมือนอย่างที่ร้านเขาทำ
ตบท้ายนิดหนึ่งว่า ปัจจุบันมีมันฝรั่งที่ทำสำเร็จรูปไว้แล้ว สามารถนำมาทอดได้เลยเช่นกัน ไม่ต้องมานั่งปอกเปลือก หรือหั่นเอง แต่ทั้งนี้เป็นเรื่องความชอบส่วนตัว นานาจิตตัง ชอบแบบไหนก็ทำแบบนั้น