ข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์ ว่าด้วย ‘อู่ฮั่น โคโรนาไวรัส’

ของผู้ป่วยรายหนึ่งว่าจะสามารถแพร่เชื้อให้กับคนอื่นๆ ได้กี่คน ในกลุ่มประชากรที่ไร้การป้องกันใดๆ โดยสิ้นเชิง ทางวิชาการเรียกตัวเลขค่าเฉลี่ยดังกล่าวนี้ว่าค่า “อาร์ศูนย์” (R0)

ค่า อาร์ 0 ของไวรัสอู่ฮั่นนั้นแตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับมุมมองและข้อมูลของผู้เชี่ยวชาญแต่ละราย อย่างไรก็ตามส่วนใหญ่แล้วจะอยู่ในระหว่าง 1.4 ถึง 5 ซึ่งหมายถึงว่า ผู้ป่วยหนึ่งคนสามารถแพร่เชื้อได้อย่างน้อย 1.4 คน เรื่อยไปจนมากที่สุดถึง 5 คน อย่างไรก็ตาม องค์การอนามัยโลก เชื่อว่าค่าอาร์ 0 ของไวรัสอู่ฮั่น อยู่ที่ระหว่าง 1.4 ถึง 2.5 เท่านั้น

นักวิชาการบางคนชี้ว่า หากค่า อาร์ 0 ของไวรัสอู่ฮั่นสูงกว่า 2-3 เราน่าจะได้เห็นการระบาดในประเทศต่างๆ นอกประเทศจีนมากกว่านี้ตั้งแต่กลางเดือนมกราคมเป็นต้นมา

3. วิธีการแพร่เชื้อ

ในบรรดาวิธีแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสจากคนสู่คนทั้งหมดนั้น นักระบาดวิทยากลัว หรือหวั่นวิตกต่อการระบาดผ่านระบบทางเดินหายใจมากที่สุด

เพราะการระบาดผ่านระบบทางเดินหายใจคือวิธีการระบาดของโรคที่รวดเร็วที่สุดนั่นเอง

การระบาดผ่านระบบทางเดินหายใจ มีอยู่ 2 แบบ ขึ้นอยู่กับระยะห่างระหว่างตัวผู้แพร่เชื้อกับผู้รับเชื้อ แบบแรกเป็นการแพร่เชื้อผ่านละอองน้ำลายขนาดไม่เล็กนัก ผ่านการไอหรือจาม หรือการพูด ผู้รับเชื้อจำเป็นต้องอยู่ในระยะใกล้กว่าแบบที่สอง ซึ่งติดต่อผ่านละอองน้ำลายหรือสารคัดหลั่งอื่นใดที่มีเชื้อโรคผสมอยู่ขนาดเล็กระดับอนุภาคจนสามารถแขวนลอยอยู่ในอากาศได้ และถูกพัดปลิวกระจายไปได้ง่ายและมีระยะทางไกลมากกว่า

แบบหลังนี้เป็นการแพร่ระบาดที่ยากต่อการควบคุมมากกว่ามาก

การระบาดของไวรัสอู่ฮั่น เป็นการระบาดข้ามสปีชีส์ จากสัตว์สู่มนุษย์ แล้วจึงระบาดจากคนสู่คนในเวลาต่อมา ข้อมูลจากทางการจีนระบุว่า การระบาดเกิดได้จากการสัมผัสระหว่างผู้รับกับผู้ป่วย หรือการสัมผัสกับเชื้อในพื้นผิวต่างๆ

อย่างไรก็ตาม ไวรัสในตระกูลโคโรนาทั้งหมดรวมทั้งซาร์ส เป็นไวรัสที่ก่อให้เกิดอาการต่อระบบทางเดินหายใจของมนุษย์ พบเชื้อไวรัสชนิดนี้ได้เยอะมากในจมูก, คอและปอด ของคน

ในกรณีของอู่ฮั่นไวรัส แพทย์พบไวรัสเป็นจำนวนมากสะสมอยู่ในปอดของผู้ป่วย ในสัดส่วนที่สูงกว่าในปากหรือในลำคอ อย่างไรก็ตาม ไวรัสในปอดสามารถขับออกมาได้ผ่านการไอหรือจามหรือแม้แต่ด้วยการหายใจเข้าออกปกติ ซึ่งเป็นไปได้ที่ไวรัสจะแพร่ออกมาในรูปของอนุภาคขนาดเล็กแขวนลอยอยู่ในอากาศได้ และถูกสูดเข้าไปในร่างกายผ่านการหายใจเข้าของผู้รับเชื้อต่อไป

หลังสุดมีรายงานทางการแพทย์จากจีน พบเชื้อไวรัสอู่ฮั่นในอุจจาระและระบบทางเดินอาหารของผู้ป่วยจำนวน 360 ราย ซึ่งมีอาการเริ่มต้นท้องร่วงรุนแรง ก่อนเกิดอาการอย่างอื่น ทำให้เชื่อว่าไวรัสอู่ฮั่นสามารถแพร่ขยายได้ในระบบทางเดินอาหารของมนุษย์ และปนออกมากับอุจจาระ ซึ่งสามารถแพร่ระบาดไปสู่สภาพแวดล้อมได้หากระบบสุขอนามัยไม่ดีพอ ทำให้เกิดการปนเปื้อนในอาหารเช่นผัก-ผลไม้ หรืออื่นๆ

ทำให้เกิดความเป็นไปได้ที่จะมีการแพร่ระบาดผ่านการกินอาหารปนเปื้อนเหล่านี้เข้าไปอีกทางหนึ่ง

4. การแพร่ระบาดแบบระเบิด

การแพร่ระบาดในปริมาณสูงมากและเร็วมากของไวรัสอู่ฮั่น นับตั้งแต่วันที่ 18 มกราคมเรื่อยมา ทั้งๆ ที่มีการปิดเมือง, ขยายวันหยุดตรุษจีนและห้ามขายสัตว์ป่าเป็นเด็ดขาดแล้วนั้น อาจอธิบายได้ในทางวิทยาศาสตร์ว่าเกิดจากปัจจัยอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างผสมผสานกันดังนี้

• เกิดเหตุในช่วงเทศกาลเดินทางท่องเที่ยว ส่งผลให้เกิดการระบาดไปทั่วประเทศจีน และในอีก 26 ประเทศทั่วโลก การเดินทางไปยังที่ต่างๆ มากมายเป็นปัจจัยสำคัญในการแพร่ระบาด
• เกิดการระบาดแบบไม่สมมาตร ตัวอย่างเช่นในกรณีของเด็กและคนหนุ่มสาว ซึ่งสามารถแพร่ระบาดไปสู่คนจำนวนมากได้ โดยตัวเองไม่ถูกตรวจสอบพบว่าติดเชื้อ เนื่องจากเจ้าหน้าที่สาธารณสุขเพียงตรวจสอบพบในกรณีของผู้ที่ล้มป่วยแล้วเท่านั้น
• การเข้มงวดในการตรวจสอบ ในกรณีนี้นั้นการตรวจสอบ คัดกรองที่เข้มงวดมากขึ้น ส่งผลให้พบผู้ป่วย หรือผู้ที่ติดเชื้อมากขึ้นกว่าก่อนหน้านี้ ทำให้เกิดเคสใหม่ๆ ทวีขึ้นมากในระยะเวลาอันสั้น
• เกิดการติดต่อระหว่างคนต่อคน สูงมากขึ้น
• ยังคงมีแหล่งแพร่เชื้อโดยธรรมชาติอยู่ในสิ่งแวดล้อม หรือในการสัมผัสกับสัตว์ที่เป็นพาหะอยู่ต่อไป

ข้อที่น่าสังเกตก็คือ ในระยะหลังมีรายงานระบุว่า การที่พบผู้ติดเชื้อมากขึ้น เป็นเพราะระยะเวลาในการฟักตัวของเชื้อลดน้อยลง แทนที่จะเป็น 14 วัน เหลือเพียงแค่ 1 หรือ 2 วัน ทำให้จำนวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว แต่หากเป็นในกรณีนี้ การระบาดในประเทศอื่น นอกเหนือจากจีนก็น่าจะเพิ่มมากขึ้นอย่างมีนัยสำคัญตามไปด้วย

ดังนั้น เป็นไปได้ว่า การเพิ่มขึ้นของผู้ติดเชื้อ เกิดจากปัจจัยหลายๆ อย่างข้างต้นนี้ผสมกันมากกว่าอย่างอื่น จนกว่าจะมีข้อมูลบ่งชี้ที่ชัดเจนมากกว่านี้

ที่มา : มติชนออนไลน์