คลองด่าน ย่านข้าหลวงเดิม

วัดเก่าแก่ใหญ่น้อยที่คลองด่าน ควบคู่อยู่กับชุมชน กระจายตัวอยู่ตามลำคลองคดเคี้ยวที่บริเวณใจกลางของชุมชนบางขุนเทียน ซึ่งเป็นย่านเก่าของข้าหลวงเดิม ที่เกี่ยวข้องกับสายพระราชตระกูลในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ก็มีวัดวางตัวอยู่ทั้งสองฟากข้างของลำคลองรวมทั้งสิ้น 3 วัด ซึ่งก็ล้วนเกี่ยวเนื่องกับพระราชประวัติในพระองค์อยู่ไม่มากก็น้อย

ทั้ง 3 วัดที่กล่าวถึงก็ได้แก่ วัดราชโอรสราชวรวิหาร วัดหนังราชวรวิหาร และวัดนางนองวรวิหาร ซึ่งล้วนแต่เคยมีการบูรณะปฏิสังขรณ์ในสมัยรัชกาลที่ 3 หรือก่อนหน้านั้นเล็กน้อย

ที่สำคัญคือทั้งหมดนี้เกี่ยวข้องอยู่กับแนวคิดเรื่อง “พระจักรพรรดิราช” ผู้เป็นใหญ่เหนือราชาทั้งหลายในสากลจักรวาล ตามอย่างอุดมคติทั้งในศาสนาพุทธ และพราหมณ์-ฮินดู

เมื่อครั้งยังดำรงพระยศเป็นกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ ก่อนเสด็จขึ้นครองราชย์ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯ ให้ปฏิสังขรณ์วัดจอมทอง วัดเก่าแก่ที่มีหลักฐานเก่าถึงสมัยอยุธยาเป็นอย่างน้อย พระพุทธรูปบางองค์ยังมีพระพุทธลักษณะอย่างอยุธยา ราว พ.ศ.2150

เล่ากันว่าที่การที่รัชกาลที่ 3 ทรงเป็นผู้ดำเนินการบูรณะวัดจอมทอง ตั้งแต่ครั้งก่อนครองราชย์ จึงเรียกชื่อวัดนี้ต่อๆ กันมาว่า “วัดราชโอรส”

สถาปัตยกรรมทั้งหลายในวัดราชโอรส ล้วนสร้างขึ้นใหม่ในคราวบูรณะใหญ่ครั้งนั้นนี่แหละ แผนผังของวัดในคราวบูรณะนี้วางแกนโดยให้ความสำคัญกับแนวแกนเดิมของวัด ที่หันหน้าเข้าหาคลองด่าน ซึ่งก็คือ “ถนน”คมนาคมอย่างเก่า