ชาวจามในเวียดนาม ลมหายใจที่เหลืออยู่ของ “จามปา”

อย่างไรก็ตาม อาณาจักรจามปารุ่งเรืองสูงสุดในช่วงพุทธศตวรรษที่ 14-15 แต่พอช่วงปลายต้องทำสงครามกับอาณาจักรไดเวียดทางทิศเหนือ และอาณาจักรขอมโบราณทางทิศใต้ สงครามยืดเยื้อต่อเนื่องจนในปี พ.ศ. 1688 พระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ผู้ที่สร้างนครวัด เข้ายึดครองเมืองหลวงได้ อีก 4 ปีต่อมาชาวจามจัดกองทัพยกมาตีเอาเมืองหลวงคืนได้ และในปี พ.ศ. 1720 กองทัพเรือจามปาบุกเข้าโจมตีเผาทำลายเมืองพระนครเสียหายยับเยิน จึงทำให้เมืองนครหลวงเสื่อมไประยะหนึ่ง จนถึงสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (พ.ศ.1724-1763) ได้ทำสงครามปราบกษัตริย์จามปาสำเร็จ เรื่องราวตอนนี้มีภาพสลักยุทธนาวีกับกองทัพจาม ณ ปราสาทนครธม และ ปราสาทบันทายฉมา ปรากฏให้เห็นด้วย

ใน พ.ศ.2014 กษัตริย์เลถั่นตองแห่งไดเวียด ส่งทัพมาตีเมืองวิชัย เมืองหลวงของจามปา สามารถยึดเมืองได้สำเร็จ ต่อมาใน พ.ศ.2375 สมเด็จพระจักรพรรดิมิงห์ มาง จึงได้ผนวกดินแดนส่วนที่เหลือของจามปาเข้าเป็นส่วนหนึ่งของเวียดนาม และกลืนชาวจามจนกลายเป็นชนกลุ่มน้อยในเวียดนาม

บ้านเมืองของจามปาในระยะเริ่มแรก ตั้งอยู่ในเขตหุบเขา ไกลจากชายฝั่งทะเล ก่อนกลายมาเป็นกลุ่มพ่อค้าเดินเรือทะเลออกค้าขายในภูมิภาคต่างๆ ชาวจามเข้าสู่การเป็นนครรัฐ

ดยการรับศาสนาฮินดู ซึ่งมีศาสนสถานสำคัญทางฮินดูอยู่บนภูเขา โดยเฉพาะที่หุบเขาหมี่เซิน (My Son) เมืองฮอยอัน ถือเป็นกลุ่มศาสนสถานบนภูเขาขนาดใหญ่ ส่วนปราสาทจามทางชายฝั่ง ซึ่งเป็นเมืองท่าสำคัญที่ “เมืองญาจาง” คือปราสาทโปนาคา (PoNagar Tower) เป็นปราสาทสำคัญของคนจามอุทิศให้แก่ Yan Po Nagar เทพสตรีผู้เป็นแม่แห่งแผ่นดิน ปราสาทโปนาคานี้มีรูปเคารพในศาสนาฮินดู ที่เป็นศักติของพระศิวะในภาคของมหิศวรมธินีหรือนางทุรคา อยู่เหนือประตูปราสาทกลาง