รองศาสตราจารย์ ดร.รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง
พระพุทธรูปซึ่งถือว่าเป็นเอกลักษณ์ของทวารวดี คือพระพุทธรูปประทับเหนือพนัสบดี สร้างขึ้นในสมัยทวารวดีเท่านั้น จึงอาจกล่าวได้ว่าเป็นพระพุทธรูปที่คิดค้นขึ้นโดยพุทธศาสนิกชนชาวทวารวดี เป็นเอกลักษณ์ทางศิลปกรรมประการหนึ่งของสมัยนี้ ค้นพบมากในพื้นที่ภาคกลางของไทย พระพุทธรูปประทับเหนือพนัสบดีประกอบด้วยส่วนต่างๆ
- พระพุทธรูปซึ่งโดยทั่วไปอยู่ในอิริยาบถประทับยืน
- พาหนะซึ่งแบ่งเป็นแบบสัตว์ผสมซึ่งเรียกกันว่าตัวพนัสบดี และแบบบุคคลมีปีกเห็นครึ่งตัวซึ่งบางท่านเชื่อว่าเป็นรูปพระอาทิตย์เทพ
- บุคคลขนาบสองข้างพระพุทธเจ้า โดยทั่วไปมักถือแส้หรือเครื่องสูงไว้ในมือ
ปัจจุบันยังไม่มีข้อสรุปที่แน่ชัดว่าพระพุทธรูปกลุ่มนี้มีความหมายประการใด บางท่านเชื่อว่าเกี่ยวข้องกับพุทธประวัติตอนเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ บางท่านเห็นว่าเกี่ยวข้องกับการแข่งขันกันระหว่างพุทธศาสนากับศาสนาพราหมณ์ โดยพาหนะที่เรียกกันว่าตัวพนัสบดีนั้นเกิดขึ้นจากการนำเอาลักษณะเด่นของพาหนะของเทพเจ้าตรีมูรติในศาสนาพราหมณ์มารวมกัน เพื่อให้กลายเป็นพาหนะของพระพุทธเจ้า บางท่านเห็นว่าเป็นการแสดงถึงฐานันดรศักดิ์อันสูงส่งของพระพุทธเจ้า
อัพเดตเรื่องราวทัวร์ศิลปวัฒนธรรม ได้ที่ เพจเฟซบุ๊กทัวร์มติชนอคาเดมี
