พระพุทธไสยาสน์ กับจารึกตำรายา : การบำเพ็ญบารมีของรัชกาลที่ 3

ภายหลังเมื่อทรงสำเร็จราชการครั้งนั้นโดยสวัสดิภาพแล้ว จึงได้ทรงบูรณะ และสถาปนาวัดจอมทองขึ้นมาใหม่ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยจึงทรงพระราชทานนามให้ว่า “วัดราชโอรส” หมายถึง รัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นพระราชโอรสของพระองค์นั่นเอง

(ถึงแม้ว่าพระองค์จะทรงเป็นพระราชโอรส แต่ก็เป็นเพียงพระโอรสนอกพระบรมเศวตฉัตร คือประสูติก่อนที่พระราชบิดาจะเสด็จขึ้นครองราชย์ ซึ่งตามกฎมณเฑียรบาลในยุคนั้น รัชทายาทจะต้องเป็นพระราชโอรสที่ประสูติหลังจากที่กษัตริย์ขึ้นครองราชย์แล้วเท่านั้น หมายความว่า หากจะกล่าวตามกฎมณเฑียรบาลโดยเคร่งครัดแล้ว พระองค์ไม่ทรงมีสิทธิ์ที่จะเสด็จขึ้นครองราชย์นั่นเอง)

น่าสนใจที่ การสร้างศิลาจารึกตำราที่วัดราชโอรส นอกเหนือจากที่จะใช้เป็นมหาวิทยาลัยบนแผ่นหิน (ซึ่งที่จริงเป็นคนในรุ่นร่วมสมัยปัจจุบันของเราต่างหาก ที่ไปทึกทักแปลความลากเข้ามาอย่างนั้น) แล้ว ก็อาจเป็นการเสริมสร้างบุญบารมีของพระองค์ด้วย

ข้อความบาทหนึ่งในกลอนยอพระเกียรติ 3 รัชกาล ของพระยาไชยวิชิต (เผือก) ได้กล่าวถึงพระราชกรณียกิจการสถาปนาวัดราชโอรสของรัชกาลที่ 3 ว่า

          “เหลือมนุษย์สุดสร้างไว้อย่างนี้ เปนยอดทาน บารมีโพธิสัตว์”

ถึงแม้ว่าในบทร้อยกรองจะไม่ได้กล่าวถึงการสร้างจารึกตำรายาไว้โดยตรง แต่คำว่า “ทานบารมีโพธิสัตว์” ก็ชวนให้นึกถึง “พระมโหสถ” ซึ่งเป็นพระชาติที่ 5 ในทศชาติหรือสิบชาติสุดท้ายก่อนที่พระพุทธเจ้าจะมาประสูติเป็นเจ้าชายสิทธัตถะ

คำว่า “พระโพธิสัตว์” ในศาสนาพุทธ นิกายเถรวาทนั้นหมายถึง พระชาติต่างๆ ก่อนที่จะมาประสูติเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระมโหสถ เป็นพระชาติที่ยิ่งใหญ่ที่สุดเคียงคู่กับพระเวสสันดร ในเรื่องทศชาติ โดยพระมโหสถนั้น เมื่อประสูติมาแล้ว พระอินทร์ได้นำเอาโอสถแท่ง ที่ใช้รักษาโรคภัยไข้เจ็บต่างๆ ได้มาวางไว้ในผ่ามือ ต่อมาพระมโหสถได้ใช้พระโอสถแท่งนี้ในการรักษาโรคภัยให้กับผู้อื่น นับเป็นบุญบารมีอย่างหนึ่ง

กษัตริย์ในยุคโบราณบางพระองค์ก็บำเพ็ญบารมีด้วยการรักษาโรคภัยให้ประชาชน เช่น พระเจ้าอโศกมหาราชในอินเดีย ที่สร้างโรงพยาบาลรักษาคนและสัตว์ หรือพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งกัมพูชา ที่โปรดให้สร้าง “อโรคยศาล” (หรือศาลาไร้โรค) ไว้ในราชอาณาจักรของพระองค์ถึง 108 แห่ง และแม้กระทั่งรัชกาลที่ 1 เอง ก็โปรดให้จารึกตำรายา และฤาษีดัดตน ไว้ที่ศาลาราย วัดโพธิ์ด้วยเหมือนกัน

ถูกต้องแล้วครับ จารึกตำรายาที่วัดโพธิ์ชุดแรกเป็นของรัชกาลที่ 1 เอาเข้าจริงแล้ว รัชกาลที่ 3 จึงเพียงทรงบำเพ็ญบารมีแบบเดียวกับพระอัยยิกา (คือปู่) ของพระองค์ ด้วยการชำระ และทำจารึกตำราเพิ่มเท่านั้นเอง

สิ่งที่เหมือนกันอีกอย่างหนึ่งระหว่างวัดราชโอรส กับวัดโพธิ์ก็คือ “พระนอน”

แต่วัดราชโอรสที่รัชกาลที่ 3 ทรงสถาปนาขึ้นมาใหม่นั้น มีพระนอนเป็นพระประธานของวัดเลยทีเดียว

พระนอนที่รัชกาลที่ 3 ทรงสร้างทั้งสององค์นั้น มีขนาดใหญ่ ซึ่งดูเผินๆ ก็อาจจะไม่แปลกอะไรนัก ถ้าจะคำนึงถึงการที่พระองค์ทรงมีสัมพันธ์อันดีกับชาวจีน ซึ่งชื่นชอบที่จะสร้างพระองค์โตๆ (และมักจะเรียกว่า ซำปอกง เหมือนกันไปหมด) แต่พระนอนที่องค์ใหญ่นั้นมีคติการสร้างเป็นการเฉพาะ เรียกว่า “ปางปราบอสุรินทราหู” โดยมีเนื้อความดังต่อไปนี้

เมื่อครั้งที่พระพุทธองค์ประทับอยู่ ณ วัดเชตวันมหาวิหาร นครสาวัตถี “อสุรินทราหู” ซึ่งเป็นอสูรอุปราชของท้าวไวจิตตาสูร ผู้ครองอสูรพิภพ ได้รับฟังพระเกียรติคุณของพระพุทธเจ้าจากเหล่าเทวดาทั้งหลาย จึงอยากฟังพระธรรมเทศนาจากพระพุทธองค์

แต่เจ้าอสูรตนนี้กลับคิดว่าพระพุทธองค์เป็นมนุษย์มีพระวรกายเล็ก ส่วนตนเองมีร่างกายใหญ่โต หากไปเฝ้าก็จะต้องก้มลงมองด้วยความลำบาก เมื่ออสุรินทราหู ไปเข้าเฝ้าจึงไม่ยอมแสดงความอ่อนน้อม

พระพุทธองค์ทรงประสงค์จะลดทิฐิของอสุรินทราหูอสูร จึงทรงเนรมิตกายให้ใหญ่โตกว่าอสุรินทราหูอสูร และทรงนอนในลักษณะเสด็จสีหไสยาสน์ พระเศียรหนุนภูเขาต่างพระเขนย พระบาททั้งสองข้างที่วางซ้อนกันอยู่ สูงใหญ่กว่าอสุรินทราหู จนอสูรตนนี้ต้องชะเง้อคอมอง

จากนั้นพระพุทธองค์ได้ทรงแสดงปาฏิหาริย์พาอสุรินทราหูขึ้นไปยังพรหมโลก บรรดาพรหมทั้งหลายมีร่างกายเล็กกว่าพระพุทธองค์ และต่างมองอสุรินทราหูเหมือนประหนึ่งมนุษย์ดูมดปลวกตัว อสุรินทราหูเกิดความกลัวต้องหลบอยู่ข้างหลังพระพุทธองค์ นับแต่นั้นมาก็ลดทิฐิมานะ อ่อนน้อมต่อพระพุทธองค์ และเมื่อได้สดับฟังพระธรรมเทศนาจึงเกิดความเลื่อมใส ขอถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะที่พึ่งสูงสุด

ตำนานเรื่องนี้เป็นที่รู้จักกันดีตั้งแต่สมัยอยุธยานู่นแล้วนะครับ จึงไม่แปลกอะไรที่รัชกาลที่ 3 จะทรงรู้จักพุทธประวัติตอนนี้ด้วยเหมือนกัน

และถ้าหากยอมรับตรงกันว่า รัชกาลที่ 3 ทรงสถาปนาวัดและสร้างจารึกตำรายาขึ้นเพื่อบำเพ็ญบารมีอย่างพระโพธิสัตว์ สำหรับเตรียมพร้อมเพื่อเสด็จขึ้นครองราชย์ ก็น่าสนใจเป็นอย่างยิ่งว่า ใครคืออสุรินทราหูของพระองค์?

อัพเดตเรื่องราวทัวร์ศิลปวัฒนธรรม ได้ที่ เพจเฟซบุ๊กทัวร์มติชนอคาเดมี