เปิดกรุ "โบราณวัตถุชิ้นเอก" แห่งรัตนโกสินทร์ ไปดูได้ที่...พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

พระที่นั่งพุดตาน วังหน้า ทำด้วยไม้ปิดทองประดับกระจก สันนิษฐานว่าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่4 โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติยศพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยพระที่นั่งพุดตานวังหน้ามีรูปทรงใกล้เคียงกับพระที่นั่งพุดตานทอง หรือ พระที่นั่งพุทธตาลกาญจนสิงหาสน์ของวังหลัง ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่5 พระที่นั่งพุดตานวังหน้าใช้เป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศพระมหาอุปราช โดยมีหลักฐานคือพระฉายาลักษณ์กรมพระราชวังบวรวิชัยชาญ ประทับเหนือพระที่นั่งพุดตานวังหน้า ต่อมาเมื่อทรงประกาศยกเลิกตำแหน่งพระมหาอุปราชแล้ว โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระที่นั่งพุดตานวังหน้าให้เป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร ดังปรากฏหลักฐานทั้งภาพถ่ายและจดหมายเหตุ ว่าในพระราชพิธีลงสรงสนานเฉลิมพระปรมาภิไธย พ.ศ. 2429 สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศสยามมกุฎราชกุมารทรง "พระที่นั่งพุดตานฝ่ายพระราชวังบวร คนหาม 30" นอกจากนี้ พระที่นั่งพุดตานวังหน้ายังมีหลักฐานการใช้งานอื่นๆ เช่น หลังพระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา ในช่วงเช้าวันที่ 30 มกราคม 2444 แล้ว เวลาบ่าย 5 โมงเศษ เสด็จประทับ "พระที่นั่งพุดตานในพระราชวังบวร" ในกระบวนแห่ ด้วยเหตุที่ภายหลังยกเลิกตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคลแล้วนั้น พระที่นั่งพุดตานวังหน้า ใช้เป็นพระราชยานสำหรับพระราชกุมารหลายคราว จึงมีการเพิ่มเตียงลา (สำหรับก้าวขึ้นลง และใช้วางพระบาท) ขึ้นอีกชั้นหนึ่ง และเตียงลา 2 ชั้นนี้เองที่ปัจจุบันใช้จำแนกความแตกต่าง ระหว่าง "พระที่นั่งพุดตานกาญจนสิงหาสน์" กับ "พระที่นั่งพุดตานวังหน้า" นอกจากนี้พระราชพิธีฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย เป็นธรรมเนียมที่สำนักพระราชวังจะเชิญพระที่นั่งพุดตานวังหน้า จากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ไปใช้ประดิษฐานพระพุทธรูปชัยวัฒน์ประจำรัชกาลที่ 7 พระพุทธรูปซึ่งอัญเชิญมาเป็นประธานในการพระราชพิธี สำหรับนามพระที่นั่งพุดตานเป็นนามเก่า มีมาตั้งแต่กรุงศรีอยุธยา เนื่องจากได้พบชื่อพระที่นั่งสัปคับพุดตานทองอยู่ในกระบวนแห่เพ็ชรพวง ครั้งแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ช่างเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ อนุมานว่านามพระที่นั่งพุดตานอาจมีที่มาจากลายที่ทำขึ้นในพระที่นั่งสัปคับพุดตาน สันนิษฐานว่าเป็นลายอย่างจีน มีต้นแบบมาจากลายเครื่องถ้วยที่มีเข้ามาในสมัยกรุงศรีอยุธยาหรือมีที่มาจากแผ่นรูปกระจังขนาดใหญ่ซึ่งประดับอยู่สองข้างพระที่นั่งพุดตาน ส่วน "พระที่นั่งพุดตาน วังหน้า" ที่จัดแสดงให้ชมนี้ จัดแสดงอยู่ที่ห้องเฉลิมพระเกียรติกรมพระราชวังบวรสถานมงคล มุขกระสัน กระทรวงวังเป็นผู้ส่งมา

โบราณสถานชิ้นเอก พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

กรมศิลปากรเปิดให้ชมนิทรรศการถาวร “ประณีตศิลป์สยาม” ที่ “หมู่พระวิมาน” พระราชวังบวรสถานมงคล พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ซึ่งมีโบราณวัตถุแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ 10 ชิ้น ที่ถือว่าเป็นศิลปะ “ชิ้นเอก”

คำว่า “ศิลปะรัตนโกสินทร์ “ มีนิยามหมายถึงศิลปะในสมัยรัตนโกสินทร์ เริ่มต้นตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 ทรงสถาปนากรุงเทพมหานครเป็นราชธานี พ.ศ. 2325 จนถึงสมัยปัจจุบัน สามารถแยกได้เป็น 3 ช่วง

คือ “ช่วงแรกสมัยรัชกาลที่ 1-3” เป็นศิลปะที่ถ่ายแบบมาจากสมัยอยุธยาตอนปลาย เช่น การสร้างเมือง การสร้างพระบรมมหาราชวัง กำแพงเมืองก็เลียนแบบอยุธยา แม้แต่ชื่อวัดหรือชื่อสถานที่สำคัญก็ล้อมาจากอยุธยา ที่เป็นเช่นนี้ก็เพื่อทดแทนศิลปะที่สูญหายไปสมัยเสียกรุง โดยมีคติว่าจะให้เหมือนเมื่อครั้งบ้านเมืองยังดี อย่างไรก็ดี ศิลปะช่วงนี้ในสมัยรัชกาลที่ 3 แตกต่างออกมาบ้าง โดยเปลี่ยนจากประเพณีนิยมเป็นแบบผสม คือผสมทั้งแบบยุโรปและจีน แต่ศิลปะสถาปัตยกรรมส่วนใหญ่จะเป็นศิลปะผสมระหว่างไทยและจีน

ช่วงถัดมาเรียกว่า “ช่วงปรับตัว” อยู่ในสมัยรัชกาลที่ 4-5 เริ่มมีการเปิดประเทศ ยอมรับอิทธิพลตะวันตกและความคิดใหม่มาเปลี่ยนแปลงสังคม ระเบียบประเพณี การสร้างงานศิลปกรรมทุกสาขารวมทั้งประติมากรรม ก็ถูกกระแสการเมืองนี้ด้วย

ช่วงที่ 3 เป็น “ช่วงประติมากรรมร่วมสมัย” อยู่ในสมัยรัชกาลที่ 6 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน เป็นศิลปะที่มีผลสืบเนื่องมาจากความเจริญแบบตะวันตกที่หลั่งไหลเข้ามาในประเทศไทย ทำให้เกิดแนวความคิดใหม่ นการสร้างสรรค์ศิลปะ เพื่อสาธารณะประโยชน์ นอกเหนือจากการสร้างเพื่อศาสนาอย่างเดียว

สำหรับนิทรรศการที่จัดขึ้นใน “หมู่พระวิมาน” พระมณเฑียรที่ประทับของกรมพระราชวังบวรสถานมงคลนั้น นับตั้งแต่ตัวหมู่พระวิมาน สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 มีลักษณะเป็นอาคารขนาดใหญ่เรียงกันสามหลัง สำหรับประทับในฤดูฝน ฤดูหนาว และฤดูร้อน เชื่อมต่อกันด้วยมุข รวมมีพระที่นั่ง 11 องค์ ท้องพระโรง 1 องค์

ต่อมาเมื่อ พ.ศ.2469 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานหมู่พระวิมาน พระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า) ให้เป็นห้องจัดแสดงของพิพิธภัณฑสถานสำหรับพระนคร จนกระทั่ง พ.ศ.2555 กรมศิลปากรได้ปรับปรุงภูมิทัศน์ บูรณะอาคารต่าง ๆ ตลอดจนกลุ่มอาคารหมู่พระวิมาน และจัดแสดงนิทรรศการถาวรขึ้น โดยหมู่พระวิมานใช้เป็นห้องจัดแสดงโบราณวัตถุชิ้นเอก ที่แสดงเอกลักษณ์อันวิจิตรของศิลปะช่างหลวงแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ รวม 14 ห้องจัดแสดง

การจัดแสดงนิทรรศการถาวรนี้ ผู้สนใจสามารถเข้าชมได้ ณ หมู่พระวิมาน พระราชวังบวรสถานมงคล ตั้งแต่เวลา 09.00-16.00 น. ทุกวัน (ปิดวันจันทร์และอังคาร) ที่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

มีค่าเข้าชม คนไทย 30 บาท ชาวต่างชาติ 200 บาท

โบราณวัตถุชิ้นเอกแห่งยุครัตนโกสินทร์ชิ้นเอกทั้ง 10 ชิ้น ได้แก่…

1.พระที่นั่งพุดตานฝ่ายพระราชวังบวร (พระที่นั่งพุดตานวังหน้า)

2.พระที่นั่งราเชนทรยาน

3.กลองวินิจฉัยเภรี

4.ศีรษะหุ่นพระยารักน้อย พระยารักใหญ่

5.แพลงสรงจำลอง ทำด้วยเงินกะไหล่ทองกับนาก

6.สัปคับจำหลักงาช้าง

7.ประตูพระวิหารหลวงวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร

8.ฉลองพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

9.ฉากไม้ลงรักประดับมุกพระพุทธเจ้าปางห้ามญาติ

10.กลองสำหรับพระนคร สมัยรัตนโกสินทร์