รองศาสตราจารย์ ดร.ศานติ ภักดีคำ
พุทธศตวรรษที่ 18 รัชกาลพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 อาณาจักรขอมมีความเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุด จารึกปราสาทพระขรรค์กล่าวว่า พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ได้สร้างพระชยพุทธมหานาถแล้วพระราชทานไปให้เมืองต่างๆ 23 แห่ง ในจำนวนนี้มีนามของเมือง ซึ่งศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ สันนิษฐานว่าน่าจะอยู่ในบริเวณภาคกลางของประเทศไทย คือ
(๖๘) ลโวทยปุรํ สฺวรฺณ- ปุรํ ศมฺภูวปฏฺฏนมฺ
ชยราชปุรี จ ศฺรี- ชยสึหปุรี ตถา
(๖๙) ศฺรีชยวชฺรปุรี ศฺรี- …
จากข้อความในจารึกเมืองเหล่านี้ได้แก่ ลโวทยปุระ สุวรรณปุระ ศัมภูวปัฏฏนะ ชยราชปุระ ศรีชยสิงหปุระ ศรีชยวัชรปุระ
ลโวทยปุระ สันนิษฐานว่าน่าจะหมายถึง ลพบุรี
สุวรรณปุระ สันนิษฐานว่าน่าจะหมายถึง สุพรรณบุรี
ศัมภูวปัฏฏนะ ปรากฏชื่อในจารึกที่พระพุทธรูปสมัยทวารวดีซึ่งพบที่เมืองลพบุรี เมืองนี้จึงน่าจะอยู่ในบริเวณลุ่มแม่นํ้าเจ้าพระยา
ชยราชปุระ สันนิษฐานว่าน่าจะหมายถึง ราชบุรี
ศรีชยสิงหปุระ สันนิษฐานว่าน่าจะหมายถึง เมืองสิงห์ ในจังหวัดกาญจนบุรี
ศรีชยวัชรปุระ สันนิษฐานว่าน่าจะหมายถึง เมืองเพชรบุรี
อย่างไรก็ตามการที่ปรากฏรายชื่อเมืองเหล่านี้ในจารึกปราสาทพระขรรค์ก็มิได้หมายความว่าอาณาจักรขอมจะเข้ามามีอำนาจครอบครองหรือควบคุมเมืองเหล่านี้อย่างเด็ดขาด หากแต่น่าจะเป็นเพียงการควบคุมในลักษณะการยอมรับอำนาจทางการเมืองเท่านั้น กล่าวคือเมืองเหล่านั้นยังสามารถปกครองตัวเอง เพียงแต่ยอมรับอำนาจกษัตริย์ของอาณาจักรขอม ยกเว้นเมืองโลฺวทยปุระ หรือเมืองละโว้ ซึ่งปรากฏหลักฐานว่าพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 โปรดให้พระโอรสพระนามว่า “นฤปตีนทรวรมัน” มาปกครอง
จนกระทั่งปลายพุทธศตวรรษที่ 18–19 ในเอกสารจีนซึ่งปรากฏหลักฐานว่า ละโว้ได้แยกตัวออกจากอาณาจักรเขมรโบราณสมัยพระนคร แล้วได้ส่งทูตไปยังราชสำนักจีนในช่วงเวลาที่ใกล้เคียงกันกับสุโขทัย ดังปรากฏหลักฐานในจดหมายเหตุจีนสมัยราชวงศ์หยวนว่า
“…(พ.ศ.1832) ปีที่ 26 ในรัชกาลจื้อหยวน เดือนที่ 10 วันชิงเชา (วันที่ 4 ธันวาคม) ละโว้และหนี่เหรินกว๋อ (ประเทศหญิง) รวมสองประเทศส่งทูต
มาถวายของพื้นเมืองเป็นเครื่องราชบรรณาคาร…”
การส่งทูตจากละโว้ไปยังราชสำนักจีนในปี พ.ศ.1832 ถือเป็นครั้งแรก หลังจากนั้นละโว้ยังได้ส่งทูตไปอีกหลายครั้ง เช่น ใน พ.ศ.1834, พ.ศ.1839, พ.ศ.1840, พ.ศ.1842 เป็นต้น แสดงให้เห็นว่าเวลานั้น “ละโว้” มีฐานะเป็นรัฐอิสระที่ปกครองตนเอง จึงสามารถส่งทูตของตนไปยังราชสำนักจีนได้ มิได้รวมเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรขอมดังแต่ก่อนและละโว้ได้มีความสัมพันธ์กับสุพรรณภูมิซึ่งทำให้เกิดการรวมตัวสถาปนาเป็นกรุงศรีอยุธยาขึ้นในปีพ.ศ.1893
อัพเดตเรื่องราวทัวร์ศิลปวัฒนธรรม ได้ที่ เพจเฟซบุ๊กทัวร์มติชนอคาเดมี
