ถอดรหัสภาพ ‘เมืองอันเจริญรุ่งเรืองภายใต้พระอาทิตย์’ วัดบรมนิวาส งานพุทธศิลป์สมัย ร.4 คติจักรวาลแบบโบราณ

สาระสำคัญของอุปมาข้อนี้ คือ การเปรียบเทียบพระพุทธเจ้าเป็นเหมือนพระอาทิตย์ คือเป็นผู้ขับไล่ความมืดหรืออวิชชา ด้วยการนำแสงสว่างหรือปัญญามาสู่โลก ซึ่งเป็นสาระทำนองเดียวกับอุปมาบนผนังสกัดหน้า ที่อยู่ตรงกันข้าม และตรงกับอุปมาเรื่องพระจันทร์และพระอาทิตย์ที่ผนังสกัดหน้าของวัดบวรนิเวศด้วยเช่นกัน แต่ภาพอุปมาที่วัดบรมนิวาสตอนนี้ มีความแตกต่างไปจากที่วัดบวรนิเวศ ตรงที่มีการอุปมาอุปไมยที่ซับซ้อนและมีรายละเอียดของภาพมากกว่า โดยให้ความสำคัญด้วยการวาดภาพจนเต็มผนังด้านหลังของพระพุทธรูปประธาน หรือที่เรียกว่า “ผนังสกัดหลัง”

“ผนังสกัดหลัง” ดังกล่าวนี้ เดิมในช่วงสมัยรัชกาลที่ 1-2 ภาพที่วาดบนผนังส่วนนี้ มักเป็นภาพภูมิศาสตร์ของจักรวาลแบบโบราณตามคติพุทธศาสนา เป็นฉากใหญ่ที่มีเขาพระสุเมรุซึ่งเป็นศูนย์กลางจักรวาลอยู่ตรงกลางภาพ ลดหลั่นด้วยทิวเขาสัตตบริภัณฑ์ และมีแม่น้ำมหานทีสีทันดร พระอาทิตย์ พระจันทร์ สวรรค์ ทวีปต่างๆ และนรก เป็นองค์ประกอบสำคัญ

คาดว่าการวาดภาพปริศนาธรรมที่มีฉากเป็นเมืองอันเจริญรุ่งเรืองภายใต้พระอาทิตย์เจิดจ้าบนผนังสกัดหลังเช่นนี้ คงเป็นการ “ล้อ”หรือ “เทียบเคียง” กับคติเรื่องจักรวาลแบบโบราณ ในลักษณะ “เนื้อหาใหม่ในโครงเดิม” ด้วยการวาดภาพภูมิศาสตร์จักรวาล “แบบใหม่” ที่มีอยู่จริงบนโลก อันแสดงถึง “ความจริงเชิงประจักษ์” หาใช่โลกในจินตนาการแบบ “เขาพระสุเมรุ” ที่เคยเชื่อกันมาแต่โบราณ

โดยผู้ออกแบบภาพกำหนดให้ภาพ “พระอาทิตย์” วางอยู่ในตำแหน่งศูนย์กลางผนังแทนภาพ “เขาพระสุเมรุ” สื่อถึงการยอมรับความรู้จากตะวันตกที่พิสูจน์ได้ว่าพระอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของสุริยจักรวาล ขณะที่ภาพวิมานหรือสวรรค์ชั้นฟ้าที่เคยวาดไว้บนท้องฟ้าตามแนวจิตรกรรมแบบประเพณี ก็ถูกแทนที่ด้วยภาพดวงดาวต่างๆ ในระบบสุริยจักรวาล ซึ่งสื่อผ่านภาพกลุ่มบุคคลที่กำลังใช้ “กล้องดูดาว” ส่องไปยังท้องฟ้าเพื่อศึกษาตามแนวทางของนักดาราศาสตร์สมัยใหม่

ส่วนภาพนรกภูมิที่ในจิตรกรรมฝาผนังแบบโบราณ มักวาดไว้บริเวณตอนล่างของผนังตามมโนทัศน์ของคนทั่วไปว่านรกควรอยู่ใต้พื้นดินในภาพปริศนาธรรมตอนนี้ก็ได้เปลี่ยนพื้นที่ “ใต้ดิน” ให้กลายเป็นภาพทางรถไฟที่เจาะลงไปในพื้นดิน ซึ่งเป็นวิทยาการอันทันสมัยที่เกิดขึ้นจริงในโลกตะวันตกเวลานั้น

นอกจากภาพพระอาทิตย์ที่วาดอยู่กลางผนังสกัดด้านหลังอย่างโดดเด่นแล้ว จิตรกรรมฝาผนัง วัดบรมนิวาส ยังมีภาพดวงดาวต่างๆอีก 8 ดวง วาดไว้ในส่วนท้องฟ้าของภาพต่างๆด้วย จึงนับภาพดวงดาวรวมได้ทั้งสิ้น 9 ดวง เป็นภาพที่สะท้อนให้เห็นถึงความสนพระทัยด้านดาราศาสตร์ของพระวชิรญาณเถระอย่างชัดเจน

ความสนพระทัยศาสตร์แห่งดวงดาวของพระองค์ สามารถแยกออกได้เป็น 2 ทาง คือ “โหราศาสตร์” อันเป็นวิชาดั้งเดิมเพื่อการพยากรณ์โดยอาศัยการสังเกต “ดาวนพเคราะห์” หรือ “เทพนพเคราะห์” ที่อยู่รอบจักรราศี จนเมื่อเสวยราชย์แล้วก็ยังมีความสนพระทัยโหราศาสตร์อยู่อย่างต่อเนื่อง ถึงกับตรัสเรียกพระองค์ว่าเป็น “โหร”(astroioger) ส่วนศาสตร์อีกศาสตร์หนึ่งคือ “ดาราศาสตร์”ซึ่งเป็นความรู้เรื่องดวงดาวตามแนววิทยาศาสตร์สมัยใหม่ของชาวตะวันตก ซึ่งพระองค์ทรงสนพระทัยอย่างมากเช่นกัน         

ภาพและเนื้อหาจาก หนังสือถอดรหัส ภาพผนัง พระจอมเกล้า-ขรัวอินโข่ง งานสร้างสรรค์ศิลปกรรมชิ้นสำคัญแห่งกรุงรัตนโกสินทร์

_____________________________________

วัดบรมนิวาส หนึ่งในสถานที่สำคัญที่ ทัวร์ Back to History คิงมงกุฎ พระสยามเทวมหามกุฏวิทยมหาราช ของมติชนอคาเดมี จะพาไปชมพร้อมถอดรหัสภาพสัญลักษณ์ ปริศนาธรรม นัยแฝงเร้นในงานศิลปกรรมของพระอารามแห่งรัชสมัย โดยมี ผศ.พิชญา สุ่มจินดา อาจารย์คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เป็นวิทยากร

โดยวัดบรมนิวาส เป็นวัดป่าในเมืองประจำรัชกาล สัมผัสภาพเขียน “จักรวาลวิทยา” ตามหลักดาราศาสตร์สมัยใหม่ผสมผสานสยามประเพณี ปริศนาธรรม จากภาพชาวฝรั่งและดวงดาว

คลิกดูโปรแกรม >>> https://bit.ly/333EgYL

เดินทาง วันเสาร์ที่ 21 ธันวาคม 2562

ราคา 2,000 บาท

สอบถามรายละเอียดหรือสำรองที่นั่งได้ที่ inbox เฟซบุ๊กเพจมติชนอคาเดมี

โทร 0-2954-3977-84 ต่อ 2115, 2116, 2123, 2124

Mobile : 08-2993-9097, 08-2993-9105

line : @matichon-tour หรือ line : @matichonacademy