เป็นเรื่องราวดีๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมไทย เมื่อ “สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย” เผยแพร่ข่าวสารประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับระดมทุนเพื่อหาเงินซื้อที่ดินชายทะเล ให้กับ “นกชายเลนปากช้อน”(Spoon-billed Sandpiper) และนกอพยพหนีหนาวอื่นๆ ที่มักจะมาใช้พื้นที่บริเวณแปลงนาเกลือแถวจังหวัดเพชรบุรี ตั้งแต่ปี 2562 เป็นต้นมา
ในที่สุดมาสมาคมอนุรักษ์นกฯ ก็ประสบความสำเร็จ สามารถจัดซื้อที่ดินได้ราว 50 ไร่ เป็นพื้นที่นาเกลือเก่า ที่บ้านปากทะเล อ.บ้านแหลม จ.เพชรบุรี
เพื่อจัดทำเป็นพื้นที่อนุรักษ์สำหรับนกชายเลน โดยเฉพาะ “นกชายเลนปากช้อน” ที่คาดว่ามีประชากรไม่เกิน 400 ตัวทั่วโลก และพบเห็นได้เป็นประจำทุกปี ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายนถึงเดือนเมษายน
“เกษตร สุเตชะ” นายสัตวแพทย์ นายกสมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย กล่าวว่าถือเป็นครั้งแรกของสมาคมฯ ที่สามารถระดมเงินบริจาคกว่า 8 ล้านบาท เพื่อนำไปซื้อที่่ดินนาเกลือจากเอกชน ที่ตำบลปากทะเล อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี ให้เป็นพื้นที่อนุรักษ์นกชายเลนปากช้อน และนกยพยพหนีหนาวอื่นๆ ที่มักจะมาใช้พื้นที่บริเวณแปลงนาเกลือ ประมาณเดือนพฤศจิกายน-เมษายนของทุกปี ถือว่าทางสมาคมฯ ได้พื้นที่แปลงนี้มาอนุรักษ์ไว้อย่างสมบูรณ์ พื้นที่แห่งนี้จะเป็นพื้นที่อนุรักษ์นกชายเลนที่บริหารโดยภาคเอกชนแห่งแรกของประเทศไทย และจะสามารถรักษาแหล่งที่อยู่อาศัยของนกชายเลนที่ใกล้สูญพันธุ์ในระดับโลกได้อย่างยั่งยืน
“ตั้งใจจะพัฒนาให้พื้นที่นี้เป็นแหล่งอาศัยที่เหมาะสมและยั่งยืนสำหรับนกชายเลนปากช้อน และนกชายเลนอพยพที่ใกล้สูญพันธุ์อีกหลายชนิด ที่เข้ามาใช้พื้นที่นาเกลือแถวตำบลปากทะเล ปัญหาสำคัญที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อนกชายเลน คือการสูญเสียถิ่นอาศัย เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ จากนาเกลือที่นกสามารถใช้เป็นทั้งแหล่งหาอาหาร และแหล่งพักพิงในช่วงน้ำขึ้น กลายเป็นพื้นที่ประเภทอื่นที่นกชายเลนไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้ เช่น บ่อเลี้ยงสัตว์น้ำ ที่อยู่อาศัย โรงงาน บ่อขุดตักหน้าดิน
สมาคมฯ เล็งเห็นถึงความสำคัญในการรักษาพื้นที่ให้มีสภาพที่เหมาะสมสำหรับเป็นแหล่งอาศัยของนกชายเลนในระยะยาว และหนึ่งในวิธีที่จะรักษาพื้นที่ดังกล่าวได้คือการสร้างพื้นที่อนุรักษ์ เนื่องจากพื้นที่เกือบทั้งหมดในบ้านปากทะเลเป็นที่ดินเอกชน สมาคมฯ จึงซื้อที่ดินบางส่วน เพื่อมาจัดเป็นพื้นที่อนุรักษ์นกดังกล่าว ซึ่งส่วนหนึ่งได้รับการสนับสนุนจากองค์กร Rainforest Trust ด้วย”
พื้นที่นาเกลือบ้านปากทะเล เป็นอีกหนึ่งโมเดลที่มุ่งเน้นเรื่องการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชน นก และพื้นที่อยู่อาศัย เกาะเกี่ยวกับการบริหารจัดการทั้งคน-สัตว์(นก)-ป่า บนฐานต้นทุนทางด้านทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อมและชุมชน โดยพัฒนายกระดับกระบวนการมีส่วนร่วม เริ่มจากชุมชนขยายผลต่อแนวร่วมองค์กรภาคีพันธมิตรอื่นๆ เพื่อขับเคลื่อนภารกิจร่วมกันที่จะนำพาไปสู่ความสำเร็จทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้ แหล่งท่องเที่ยวต่อไปในอนาคต
สำหรับ “นกชายเลนปากช้อน” เป็นนกชายเลนในกลุ่มนกสตินท์ สกุล Calidris ที่ตัวเล็กมาก ขนาด 14-17 ซม. จากจะงอยปากจรดปลายหาง ปากและขาค่อนข้างสั้น คอสั้น มีขนาดและสัดส่วนของร่างกายเท่าๆ กันนกสติ๊นท์ (Stint) ขณะนี้นกชนิดนี้ใกล้สูญพันธุ์เป็นอย่างยิ่ง ถึงขั้นวิกฤต ทั่วโลกเหลือประชากร 456 ตัว และพื้นที่กระจายพันธุ์ในฤดูผสมพันธุ์ก็จำกัดอยู่ในทวีปเอเชีย ทำรังบนพื้นที่ชุ่มน้ำเฉอะแฉะที่ไซบีเรียตะวันออก ติดกับขั้วโลกเหนือ เมื่อถึงฤดูใบไม้ร่วงจะอพยพย้ายถิ่นลงมาอาศัยตามหาดเลน นาเกลือ ริมทะเลตั้งแต่อ่าวเบงกอล ประเทศบังกลาเทศ ประเทศในอาเซียนและชายทะเลประเทศจีน
ปัญหาจำนวนนกที่มีอยู่น้อยนิดนี้ นอกจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ที่เกิดขึ้น ส่งผลกระทบต่อถิ่นที่อยู่อาศัยของนกแล้ว ชาวบ้านยังกางตาข่ายดักนกไว้กินอีก เช่น อ่าวเมาะตะมะ ประเทศพม่า หรือมณฑลเจียงซู ประเทศจีน ประชากรของนกลายเลนปากช้อนจึงลดจำนวนลงเรื่อยๆ
อัพเดตเรื่องราวทัวร์ศิลปวัฒนธรรม ได้ที่ เพจเฟซบุ๊กทัวร์มติชนอคาเดมี
